Nim Journey

Khorezm หรือ Khwarazm เป็นหนึ่งในอาณาจักรที่เคยรุ่งเรืองที่สุดใน เอเชียกลาง ที่เต็มไปด้วยความยิ่งใหญ่ทางการค้า วิทยาศาสตร์ และวัฒนธรรม แต่สุดท้ายกลับถูกทำลายจนแทบไม่เหลือร่องรอย อะไรทำให้อาณาจักรนี้เติบโตจนเป็นมหาอำนาจ? และอะไรทำให้ล่มสลาย? มาร่วมไขปริศนาประวัติศาสตร์ของ Khorezm ไปพร้อมกัน

Khorezm คือที่ไหน?

Khorezm ตั้งอยู่บริเวณ ลุ่มแม่น้ำ Amu Darya (Oxus) ซึ่งเป็นแม่น้ำสายสำคัญที่ไหลผ่าน อุซเบกิสถาน, เติร์กเมนิสถาน และอิหร่าน ด้วยทำเลที่ตั้ง ทำให้อาณาจักรนี้มีบทบาทสำคัญในฐานะศูนย์กลางของการค้าและวัฒนธรรมใน เอเชียกลาง

เหตุผลที่ทำให้ Khorezm มีความสำคัญ

• เป็นจุดเชื่อมโยงของ เส้นทางสายไหม (Silk Road)
• เป็นแหล่งเกษตรกรรมที่อุดมสมบูรณ์เพราะอยู่ใกล้แม่น้ำ Amu Darya
• เป็นศูนย์กลางของ อารยธรรมเปอร์เซีย, อาหรับ และเติร์ก

ยุครุ่งเรืองที่สุดของ Khorezm ยุคโบราณ คือช่วงศตวรรษที่ 11-13 ในยุคของราชวงศ์ Khwarazmian ก่อนจะถูกทำลายโดยกองทัพของเจงกิสข่าน

---

ยุคสมัยของ Ancient Khorezm

1. กำเนิดและยุคแรกของ Khorezm

• Khorezm เป็นที่รู้จักมาตั้งแต่ ศตวรรษที่ 6 ก่อนคริสต์ศักราช
• มีหลักฐานว่าผู้คนที่อาศัยอยู่ที่นี่เป็นชาว อารยัน และได้รับอิทธิพลจากอารยธรรมเปอร์เซีย
• มีระบบชลประทานที่ซับซ้อนและเป็นศูนย์กลางเกษตรกรรมสำคัญของภูมิภาค
• พื้นที่อยู่ใกล้กับแม่น้ำ Amu Darya (Oxus) ซึ่งเป็นเส้นเลือดใหญ่ของอาณาจักร

2. อาณาจักรในยุคเปอร์เซียและกรีก

• ในช่วง ศตวรรษที่ 6 ก่อนคริสต์ศักราช, Khorezm กลายเป็นรัฐบริวารของ จักรวรรดิ Achaemenid ของเปอร์เซีย
• ต่อมาในศตวรรษที่ 4 ก่อนคริสต์ศักราช อเล็กซานเดอร์มหาราช ได้รุกรานดินแดนนี้และนำอารยธรรมกรีก-เปอร์เซียเข้าสู่ภูมิภาค
• อย่างไรก็ตาม หลังจากการล่มสลายของจักรวรรดิ Achaemenid, อาณาจักร Khorezm ได้กลับมาเป็นอิสระอีกครั้ง

3. ยุคทองของ Khorezm (ศตวรรษที่ 8-13)

• Khorezm เจริญรุ่งเรืองอย่างมากในช่วงที่ตกอยู่ภายใต้ จักรวรรดิอิสลาม (Abbasid Caliphate)
• ในศตวรรษที่ 11–12, Khorezm กลายเป็นรัฐที่ทรงอำนาจภายใต้ ราชวงศ์ Khwarazmian (1097–1231)
• มีความก้าวหน้าในด้านวิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์ และวรรณกรรม
• บุคคลสำคัญที่เกิดในยุคนี้คือ อัล-บีรูนี (Al-Biruni) นักวิทยาศาสตร์และนักปรัชญาชื่อดัง และ อัล-ควาเรซมี (Al-Khorezmi) นักคณิตศาสตร์ และดาราศาสตร์ผู้ยิ่งใหญ่

4. การล่มสลายโดยกองทัพมองโกล

• ในปี 1220 อาณาจักร Khorezm ถูกโจมตีโดย เจงกิสข่าน หลังจากที่สุลต่านของ Khorezm สั่งฆ่าผู้ส่งสารมองโกล
• มองโกลทำลายเมืองหลวง Urgench และเข่นฆ่าผู้คนจำนวนมาก
• Khorezm ไม่สามารถฟื้นตัวได้จากการรุกรานครั้งนี้ และกลายเป็นส่วนหนึ่งของจักรวรรดิมองโกล

5. Khorezm หลังยุคมองโกล

• หลังจากมองโกล, Khorezm ตกอยู่ภายใต้การปกครองของ จักรวรรดิ Timur (Tamerlane) ในศตวรรษที่ 14
• ต่อมาในศตวรรษที่ 16 ถูกปกครองโดย Khiva Khanate ซึ่งเป็นรัฐมุสลิมที่มีอิทธิพล
• ในศตวรรษที่ 19, Khorezm ถูกจักรวรรดิรัสเซียผนวกเข้าเป็นส่วนหนึ่งของ Turkestan
• ในปี 1924 Khorezm ถูกผนวกรวมเข้ากับสาธารณรัฐโซเวียต และปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของอุซเบกิสถานและเติร์กเมนิสถาน

---

เมืองสำคัญของ Khorezm

อาณาจักร Khorezm เป็นหนึ่งในศูนย์กลางอารยธรรมที่สำคัญของ เอเชียกลาง โดยมีเมืองโบราณหลายแห่งที่เป็นศูนย์กลางการปกครอง การค้า และวัฒนธรรม เมืองเหล่านี้มีอิทธิพลอย่างมากต่อประวัติศาสตร์ของภูมิภาคตั้งแต่ยุคโบราณจนถึงยุคกลาง

1. Urgench (Gurganj) – เมืองหลวงของ Khorezmian Empire

• Gurganj (หรือ Urgench โบราณ) เป็นเมืองหลวงของ Khwarazmian Empire ในศตวรรษที่ 10-13
• เป็นศูนย์กลางการค้าและวัฒนธรรมที่สำคัญ โดยเชื่อมโยงเส้นทางสายไหม (Silk Road)
• ในยุคทองของ Khorezm, เมืองนี้เป็นที่ตั้งของสถาบันการศึกษาทางวิทยาศาสตร์และศาสนา
• นักคิดที่มีชื่อเสียงอย่าง อัล-บีรูนี (Al-Biruni) นักวิทยาศาสตร์และนักปรัชญาชาวเปอร์เซียอาศัยอยู่ที่นี่
• ถูกทำลายอย่างรุนแรงโดยกองทัพของเจงกิสข่านในปี 1221

2. Khiva – ศูนย์กลางอารยธรรมและศาสนา

• เมืองโบราณที่มีความสำคัญทางวัฒนธรรมและศาสนา
• ตั้งอยู่ริมฝั่งแม่น้ำ Amu Darya
• ในศตวรรษที่ 16-19 กลายเป็นเมืองหลวงของ Khanate of Khiva
• เขตเมืองโบราณ Ichan Kala ของ Khiva ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็น มรดกโลกของ UNESCO
• ปัจจุบัน Khiva ยังคงเป็นศูนย์กลางทางประวัติศาสตร์และการท่องเที่ยว

3. Kath (เมืองหลวงแรกของ Khorezm)

• Kath เป็นเมืองหลวงเก่าของ Khorezm ก่อนที่อาณาจักรจะย้ายศูนย์กลางไปยัง Gurganj
• ตั้งอยู่ใกล้แม่น้ำ Amu Darya และเป็นศูนย์กลางการปกครองของอาณาจักรในช่วงต้น
• เมืองนี้ค่อยๆ เสื่อมความสำคัญลงหลังจากถูกน้ำท่วมและเปลี่ยนแปลงเส้นทางของแม่น้ำ

4. Toprak-Kala – เมืองหลวงโบราณของ Khorezm ในยุคก่อนอิสลาม

• เป็นศูนย์กลางของอาณาจักร Khorezm ในช่วง ศตวรรษที่ 1-5
• มีพระราชวังขนาดใหญ่และกำแพงเมืองที่แข็งแกร่ง
• มีหลักฐานทางโบราณคดีเกี่ยวกับ ศิลปะและศาสนาของชาวโซโรอัสเตอร์ (Zoroastrianism)
• เมืองนี้ถูกทิ้งร้างในช่วงศตวรรษที่ 6 หลังจากที่เส้นทางแม่น้ำเปลี่ยนไป

5. Kunya-Urgench – เมืองมรดกโลกของ UNESCO

• Kunya-Urgench แปลว่า “อูร์เกนช์เก่า” เป็นเมืองโบราณที่สำคัญใน Khorezm
• เป็นศูนย์กลางการศึกษาศาสนาอิสลามและอารยธรรมเปอร์เซีย-มุสลิม
• มีโบราณสถานสำคัญ เช่น
  • สุเหร่า Kutlug Timur Minaret – หอคอยสูงที่สร้างขึ้นในศตวรรษที่ 14
  • สุสาน Turabek Khanum Mausoleum – สถานที่ฝังศพของราชวงศ์ Khorezm
• ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็น มรดกโลกของ UNESCO

6. Ayaz-Kala – ป้อมปราการโบราณ

• ตั้งอยู่กลางทะเลทรายคิซิลคุม (Kyzylkum)
• เป็นป้อมปราการที่ใช้ป้องกันอาณาจักร Khorezm จากการโจมตีของชนเผ่าเร่ร่อน
• มีโครงสร้างกำแพงขนาดใหญ่ที่สร้างขึ้นตั้งแต่ศตวรรษที่ 2-3
• เป็นจุดยุทธศาสตร์ที่สำคัญในช่วงก่อนที่ Khorezm จะกลายเป็นอาณาจักรอิสลาม

7. Mizdahkan – สุสานและศูนย์กลางศาสนาโบราณ

• เป็นเมืองที่มีความสำคัญในด้านศาสนาและพิธีกรรมในยุคก่อนอิสลาม
• มีสุสานโบราณหลายแห่ง รวมถึงสุสานของ Mazlum Khan Sulu
• เป็นศูนย์กลางของศาสนาโซโรอัสเตอร์ก่อนที่อิสลามจะแพร่เข้าสู่ Khorezm

---

ผู้ปกครองสำคัญของอาณาจักร Khorezm

อาณาจักร Khorezm มีประวัติศาสตร์อันยาวนาน และในช่วงต่างๆ ก็มีผู้นำที่มีอำนาจปกครอง ทั้งที่เป็นกษัตริย์ ศุลต่าน และข่าน โดยเฉพาะอย่างยิ่งในช่วงที่ Khorezmian Empire (จักรวรรดิ Khwarezmian) เจริญรุ่งเรืองในศตวรรษที่ 11-13 ผู้ปกครองเหล่านี้มีบทบาทสำคัญต่อการพัฒนาอารยธรรม วัฒนธรรม และการทหารของภูมิภาคนี้

1. กษัตริย์ยุคแรกของ Khorezm (ก่อนศตวรรษที่ 10)

ในยุคก่อนอิสลาม อาณาจักร Khorezm ถูกปกครองโดยกษัตริย์ท้องถิ่นที่เป็นอิสระ หรือเป็นส่วนหนึ่งของอาณาจักรเปอร์เซีย เช่น จักรวรรดิ Achaemenid และ จักรวรรดิ Sassanid ก่อนจะได้รับอิทธิพลจากอาหรับและกลายเป็นรัฐอิสลาม

• Afrighids of Khwarazm (ราวศตวรรษที่ 3–995)
  • เป็นราชวงศ์ที่ปกครอง Khorezm ในช่วงต้น
  • สันนิษฐานว่าเป็นราชวงศ์ท้องถิ่นที่เริ่มต้นจากเมือง Toprak-Kala และ Kath
  • ถูกแทนที่โดยราชวงศ์ Mamunids ในปลายศตวรรษที่ 10

2. ราชวงศ์ Mamunid (995–1017)

ราชวงศ์นี้สืบทอดอำนาจจาก Afrighids และเป็นจุดเริ่มต้นของยุคอิสลามใน Khorezm

• Abu al-Abbas Mamun I (ปกครองราว 995–1009)
  • เป็นผู้นำที่ส่งเสริมศาสนาอิสลามและสนับสนุนวิทยาศาสตร์
  • มีความสัมพันธ์กับ จักรวรรดิ Samanid และ Ghaznavid
• Abu al-Harith Mamun II (ปกครองราว 1009–1017)
  • ถูกจักรวรรดิ Ghaznavid โค่นล้มในปี 1017 ทำให้ Khorezmกลายเป็นรัฐบริวารของจักรวรรดิ Ghaznavid

3. ราชวงศ์ Khwarazmian (1097–1231) – ยุครุ่งเรืองที่สุดของ Khorezm

ราชวงศ์นี้เป็นราชวงศ์ที่ยิ่งใหญ่ที่สุดของอาณาจักร Khorezm และมีอิทธิพลเหนือเอเชียกลางในศตวรรษที่ 12-13 ก่อนจะถูกทำลายโดยมองโกล

• Anushtegin Gharchai (1097–1128)
  • เป็นอดีตข้าราชบริพารของจักรวรรดิ Seljuk ที่ได้รับการแต่งตั้งให้ปกครอง Khorezm
  • เป็นปฐมกษัตริย์แห่งราชวงศ์ Khwarazmian
• Ala ad-Din Atsiz (1128–1156)
  • ปกครองในฐานะข้าราชบริพารของจักรวรรดิ Seljuk แต่พยายามกบฏเพื่ออิสรภาพ
  • ขยายอาณาเขตและเริ่มสร้าง Khorezm เป็นมหาอำนาจ
• Tekish (1172–1200)
  • โค่นล้มจักรวรรดิ Seljuk และทำให้ Khorezm เป็นอาณาจักรอิสระ
  • มีบทบาทสำคัญในการขยายอาณาจักรและทำให้ Khorezm แข็งแกร่ง
• Ala ad-Din Muhammad II (1200–1220) – ผู้ปกครองที่ยิ่งใหญ่ที่สุด
  • ขยายอาณาจักร Khwarazmian จนครอบคลุมดินแดนเปอร์เซีย, อัฟกานิสถาน, อุซเบกิสถาน และเติร์กเมนิสถาน
  • มีความขัดแย้งกับจักรวรรดิมองโกล หลังจากที่เขาสั่งฆ่าผู้ส่งสารของเจงกิสข่าน
  • ถูกเจงกิสข่านโจมตีอย่างหนักในปี 1220 และต้องลี้ภัย ก่อนจะเสียชีวิต
• Jalal ad-Din Mingburnu (1220–1231) – กษัตริย์องค์สุดท้ายของ Khwarazmian Empire
  • เป็นบุตรชายของ Muhammad II ที่ต่อสู้กับมองโกลอย่างกล้าหาญ
  • สามารถต่อต้านมองโกลได้เป็นเวลาหลายปีและพยายามฟื้นฟูอาณาจักร
  • ถูกสังหารในปี 1231 ทำให้ราชวงศ์ Khwarazmian สิ้นสุดลง

4. Khiva Khanate (1511–1920) – รัฐสืบทอดของ Khorezm

หลังจากยุคของมองโกลและจักรวรรดิ Timur, Khorezm กลายเป็นรัฐข่านอิสลามที่รู้จักในชื่อ Khanate of Khiva

• Abulghazi Bahadur Khan (1643–1663)
  • เป็นข่านที่มีชื่อเสียงด้านการเขียนพงศาวดารประวัติศาสตร์ Shajara-i Turk (ลำดับวงศ์ตระกูลของเติร์ก)
  • ส่งเสริมวัฒนธรรมและศิลปะของ Khorezm
• Muhammad Rahim Khan II (1864–1910)
  • ปฏิรูปอาณาจักร Khiva ให้ทันสมัยขึ้น
  • ถูกจักรวรรดิรัสเซียควบคุมในฐานะรัฐในอารักขา
• Sayid Abdullah Khan (1918–1920) – ข่านองค์สุดท้าย
  • ปกครองจนถึงปี 1920 ก่อนที่ Khiva จะกลายเป็นสาธารณรัฐประชาชนโซเวียตของ Khorezm

---

การรุกรานของมองโกล: จุดจบของ Khorezm

ปี 1219 เจงกิสข่านส่งทูตไปยังอาณาจักร Khorezm เพื่อทำข้อตกลงทางการค้า แต่ กษัตริย์ Ala ad-Din Muhammad II กลับสั่งฆ่าพวกเขาทั้งหมด! นี่เป็นการกระทำที่ถือเป็นการประกาศสงครามโดยตรงกับมองโกล

ผลที่ตามมา

• เจงกิสข่านบุก Khorezm อย่างเต็มกำลัง พร้อมกองทัพที่แข็งแกร่งที่สุดในโลก
• Urgench ถูกเผาทำลาย และประชากรหลายแสนคนถูกสังหาร
• อาณาจักรล่มสลายในเวลาเพียง 2 ปี
• กษัตริย์ Muhammad II หนีไปจนเสียชีวิตในความโดดเดี่ยว

Khorezm ไม่สามารถฟื้นตัวได้อีกเลย และกลายเป็นเพียงส่วนหนึ่งของจักรวรรดิอื่นๆ ต่อมา

---

การค้าทาสใน Khanate of Khiva

แม้ว่าอาณาจักร Khwarazmian จะถูกทำลาย แต่ในศตวรรษที่ 16 Khanate of Khiva ก็เกิดขึ้นใหม่ โดยเป็นรัฐที่มีอำนาจ แต่ชื่อเสียงของมันกลับถูกจารึกในฐานะ ศูนย์กลางการค้าทาสที่ใหญ่ที่สุดในเอเชียกลาง

Khanate of Khiva เป็นหนึ่งในศูนย์กลาง การค้าทาสที่ใหญ่ที่สุดในเอเชียกลาง ตั้งแต่ศตวรรษที่ 16 จนถึงต้นศตวรรษที่ 20 ระบบการค้าทาสมีบทบาทสำคัญทางเศรษฐกิจและการเมืองของคีวา โดยเฉพาะในช่วงที่อาณาจักรนี้อยู่ในจุดสูงสุด

1. การค้าทาสใน Khanate of Khiva เกิดขึ้นได้อย่างไร?

• Khanate of Khiva ตั้งอยู่ในเอเชียกลาง และมีเส้นทางการค้าเชื่อมต่อกับจักรวรรดิรัสเซีย เปอร์เซีย และอัฟกานิสถาน
• การค้าทาสใน Khiva ส่วนใหญ่เกี่ยวข้องกับ นักรบเร่ร่อน (เช่น ชาวเติร์กเมน) ที่ลักพาตัวคนจากดินแดนรัสเซีย คาซัค และเปอร์เซีย
• ทาสถูกขายในตลาดค้าทาสในเมืองหลวงของ Khiva และส่งไปยังภูมิภาคต่าง ๆ เช่น เปอร์เซีย, อัฟกานิสถาน และจักรวรรดิออตโตมัน

2. ใครเป็นทาสใน Khiva?

กลุ่มคนที่ตกเป็นทาสใน Khiva มีหลายประเภท ได้แก่:

1. ชาวรัสเซียและคาซัค
   • ถูกลักพาตัวโดยชนเผ่าเติร์กเมนและขายเป็นทาส
   • มีหลักฐานว่ามีทาสชาวรัสเซียมากถึง 30,000-50,000 คน ในช่วงศตวรรษที่ 18-19
   • บางคนถูกใช้แรงงานหนักในไร่นาและบ้านของขุนนาง
2. ชาวเปอร์เซีย
   • ถูกจับตัวมาจากการโจมตีของข่านแห่งคีวาในดินแดนของจักรวรรดิเปอร์เซีย
   • ถูกใช้เป็นข้ารับใช้ในราชสำนักและเป็นทหาร
3. ชนเผ่าต่าง ๆ ในเอเชียกลาง
   • ชาวอุซเบก, คีร์กีซ, เติร์กเมนบางกลุ่มที่แพ้สงครามมักถูกขายเป็นทาส

3. ตลาดค้าทาสใน Khiva

• เมืองหลวงของ Khiva มี ตลาดค้าทาสที่ใหญ่ที่สุดแห่งหนึ่งในเอเชียกลาง
• ทาสถูกขายในจัตุรัสกลางเมืองและได้รับการประมูลโดยชนชั้นสูง นักรบ และพ่อค้า
• ทาสชายมักถูกใช้แรงงานในการเกษตร ขุดคลอง และก่อสร้าง
• ทาสหญิงมักถูกขายให้ขุนนางเป็นนางบำเรอหรือคนรับใช้

4. การค้าทาสกับจักรวรรดิรัสเซีย

• จักรวรรดิรัสเซียพยายามหลายครั้งที่จะหยุดการค้าทาสใน Khanate of Khiva
• ในช่วงศตวรรษที่ 18-19 กองทัพรัสเซียพยายามเข้ามากดดันข่านแห่งคีวาให้เลิกค้าทาส
• ในปี 1873, กองทัพรัสเซียบุกยึด Khiva และบังคับให้ข่านเลิกค้าทาส
• หลังจาก Khiva กลายเป็นรัฐในอารักขาของรัสเซีย การค้าทาสค่อย ๆ ลดลง

5. การเลิกค้าทาสใน Khiva

• แม้ว่ารัสเซียจะประกาศห้ามค้าทาสในปี 1873, แต่ระบบนี้ยังคงอยู่จนถึงต้นศตวรรษที่ 20
• เมื่อ Khanate of Khiva ล่มสลายในปี 1920 และกลายเป็นส่วนหนึ่งของสหภาพโซเวียต ระบบทาสจึงถูกยกเลิกอย่างสมบูรณ์

---

การล่มสลายของ Khanate of Khiva

แม้ว่า Khanate of Khiva จะยังคงอยู่ภายใต้การควบคุมของรัสเซีย แต่ในปี 1920 ทุกอย่างก็จบลง

• กองทัพแดงของโซเวียตเข้ายึด Khiva
• ข่านองค์สุดท้ายถูกปลดออกจากอำนาจ
• Khanate of Khiva ถูกยุบและกลายเป็นส่วนหนึ่งของสหภาพโซเวียต

และนี่คือจุดจบของอาณาจักรที่เคยรุ่งเรืองมาหลายพันปี

---

มรดกของ Khorezm ในปัจจุบัน

แม้ว่าอาณาจักรนี้จะล่มสลายไปนานแล้ว แต่ร่องรอยของมันยังคงอยู่

• เมือง Khiva และ Kunya-Urgench ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็น มรดกโลกของ UNESCO
• วัฒนธรรมและสถาปัตยกรรมของ Khorezm ยังคงมีอิทธิพลต่อ อุซเบกิสถานและเติร์กเมนิสถาน
• เรื่องราวของ Khorezm ยังคงถูกศึกษาในฐานะหนึ่งในตัวอย่างของอาณาจักรที่รุ่งเรืองและล่มสลายอย่างรวดเร็วที่สุด