Nim Journey

 กลางห้องจัดแสดงที่ไม่ใหญ่โตนักของพิพิธภัณฑ์แห่งชาติเอธิโอเปีย (Ethiopia National Museum) ในกรุงแอดดิสอาบาบา มีหญิงสาวคนหนึ่งนอนแอ้งแม้งอยู่ในตู้กระจกแสงสลัวๆ เธอไม่ขยับ ไม่หายใจ ไม่แม้แต่จะลืมตาขึ้นมาทักทาย…แต่เชื่อเถอะว่าเธอ เล่าเรื่อง ได้อย่างน่าฟังยิ่งกว่าใคร

หญิงสาวคนนั้นคือ “ลูซี่” (Lucy) – โครงกระดูกของสิ่งมีชีวิตที่ใกล้เคียงมนุษย์ที่สุดในยุคกว่า 3.2 ล้านปีก่อน ซึ่งถูกค้นพบในปี 1974 ณ เมืองฮาดาร์ (Hadar) ทางตะวันออกเฉียงเหนือของเอธิโอเปีย โดยทีมสำรวจโบราณคดีนำโดย Donald Johanson

แม้สิ่งที่จัดแสดงในพิพิธภัณฑ์จะเป็นเพียงโครงกระดูกจำลอง แต่ก็ทำให้ฉันรู้สึกประหลาดใจที่ได้เห็น “มนุษย์” ผู้เก่าแก่ที่สุดคนหนึ่งในโลกนอนอยู่ตรงหน้า – หญิงผู้เป็นเสมือนต้นธารของเผ่าพันธุ์เรา

ทำไมถึงชื่อ “ลูซี่”? แล้วรู้ได้ยังไงว่าเธอเป็นผู้หญิง?

ชื่อของเธอไม่ได้มาจากบันทึกหินโบราณหรือคัมภีร์อะไรหรอกค่ะ แต่มาจากเสียงเพลง “Lucy in the Sky with Diamonds” ของวง The Beatles ที่นักโบราณคดีเปิดฟังกันในแคมป์ระหว่างทำงานขุดค้น เมื่อต้องตั้งชื่อให้กับโครงกระดูกชิ้นนี้ ทุกคนก็พร้อมใจเรียกเธอว่า ลูซี่

สำหรับคนเอธิโอเปีย พวกเขาให้ชื่อที่สวยงามและลึกซึ้งกว่า – “ดินเคอเนช” (Dinkinesh) ซึ่งแปลว่า ความมหัศจรรย์ อันเป็นชื่อที่เหมาะกับใครสักคนที่สามารถเล่าเรื่องราวของมนุษย์เราได้ยาวนานขนาดนี้

นักวิทยาศาสตร์สามารถระบุเพศของลูซี่ได้จากขนาดและสัดส่วนของกระดูก โดยเฉพาะกระดูกเชิงกรานที่มีลักษณะสอดคล้องกับเพศหญิง

ลูซี่คือใครในแผนที่วิวัฒนาการ?

ลูซี่เป็นตัวแทนของ ออสตราโลพิเธคัส อะฟาเรนซิส (Australopithecus afarensis) – ชนิดพันธุ์ของสิ่งมีชีวิตที่อาศัยอยู่ในแอฟริกาตะวันออกเมื่อราว 3.9–2.9 ล้านปีก่อน ชื่อ “Australopithecus” มาจากภาษาละตินและกรีก รวมกันแปลว่า “วานรแดนใต้”

จุดที่น่าสนใจของลูซี่คือ รูปร่างของเธอไม่ได้เหมือนลิงทั่วไป เพราะลักษณะหลายอย่างบ่งบอกว่าเธอ เดินสองเท้า ยืนตัวตรง ไม่มีหาง และมีฟัน มือ เท้าที่ใกล้เคียงมนุษย์มาก เธอจึงถูกมองว่าเป็น “บรรพบุรุษร่วม” ที่สำคัญของสายพันธุ์มนุษย์

จากลูซี่สู่มนุษยชาติ

ตามข้อมูลจากหนังสือ “โฮโม เซเปียนส์: ประวัติย่อมนุษยชาติ” ของยูวัล โนอาห์ แฮรารี – มนุษย์สายพันธุ์แรกถือกำเนิดขึ้นในแอฟริกาตะวันออกราว 2.5 ล้านปีก่อน ก่อนจะแพร่กระจายไปทั่วโลก และวิวัฒนาการเป็นหลากหลายสายพันธุ์ เช่น

• โฮโม นีแอนเดอร์ธัลเลนซิส (ยุโรป/เอเชียตะวันตก)
• โฮโม อีเร็กตัส (เอเชียตะวันออก)
• โฮโม โซโลเอนซิส (เกาะชวา อินโดนีเซีย)
• โฮโม เดนิสโซวา (ไซบีเรีย)

แต่สุดท้ายสายพันธุ์เดียวที่เหลือรอดจนถึงทุกวันนี้ก็คือ โฮโมเซเปียนส์ (Homo sapiens) – พวกเราเองนี่แหละ มนุษย์ผู้มีสติปัญญา

ถ้าอีกหลายสายพันธุ์ยังอยู่ โลกจะเป็นอย่างไร?

เคยมีช่วงเวลาหนึ่งที่มนุษย์หลายสายพันธุ์อยู่ร่วมกันบนโลก เราอาจเคยเดินผ่านนีแอนเดอร์ธัลในป่า หรือมีเพื่อนบ้านที่เป็นเดนิสโซวาอยู่ถัดไปไม่ไกล แต่เมื่อเวลาผ่านไป สิ่งแวดล้อม การแข่งขัน และการอยู่รอด ก็ทำให้สายพันธุ์อื่นค่อยๆ หายไป เหลือไว้เพียงเรา – ที่ยังคงสงสัยว่าถ้า “พวกเขา” ยังอยู่ โลกใบนี้จะหน้าตาเป็นแบบไหน?

แม้การจัดแสดงที่พิพิธภัณฑ์ในแอดดิสอาบาบาอาจดู “เหี่ยวๆ แห้งๆ” ไปหน่อยเมื่อเทียบกับเรื่องราวอันน่าตื่นตะลึงของเธอ แต่ก็ยังดีที่เราได้มาเห็น มาสัมผัส และกลับออกไปพร้อมกับคำถามใหม่ในหัวใจว่า…

“จริงๆ แล้วมนุษย์เราเริ่มต้นมาจากตรงไหน?”
และ
“เรากำลังจะเดินทางไปสู่ที่ใด?”

หากอยากตามรอยลูซี่อีกครั้ง ฉบับสมบูรณ์ของเธอยังถูกเก็บรักษาอย่างดีที่พิพิธภัณฑ์ Cleveland Museum of Natural History สหรัฐอเมริกา ส่วนที่แอดดิสอาบาบา ถึงแม้จะเป็นเพียงแบบจำลอง แต่ก็ยังคงคุณค่าทางจิตวิญญาณของ “แม่ผู้ให้กำเนิดมนุษยชาติ” เอาไว้ไม่เสื่อมคลาย